مامۆستا سەید عوسمان زەبیحی ادام الله عمره

سەر بە ساداتی شەریفی تالشه (شاریکی باشووری ئیران) و یەکێکە لە زانا و عاریفەکانی هەڵکەوتووی ئەم وڵاتە  

لە ساڵی 1319 کۆچی (1940زایینی)  لەدایک بووە و خوێندنی ئایینی لە بیارە شەریفە و شارەکانی کوردستان تەواو کردووە، ئەم خەلیفە بەڕێزە یەکێکە لە موریده پلە باڵاکانی حەزرەتی سیراجدینی سانی و حەزرەتی شێخیش زۆر ڕێزی لێدەگرت و لوتفی زوری لەگەڵ بوو جاریک پێی فەرموو: هەر جارێک تەلەفۆنت بۆ کردم و گوتیان تو کیی؟ بڵێ (هاو ناو)م. ئێستا لە تالەش نیشتەجێیە و سەرقاڵی ڕێنماییکردنی موسڵمانانە.

جزی الله عنا سیدنا محمداً صلی الله علیه و آله وسلم بما هو اهله

جزی الله عنا مرشدنا کما هو اهله

رابیعەی عەدەوییه رَحِمهُا اللّٰهُ تَعَالَى و گەورەیی صلوات

رابیعەی عەدەوییه ژنێکە لە نێو ژنانی ئیسلامدا بە پاکی و تەقوا و داوێن پاکی ناسراوە ڕەنگە بە پێی قسەکانی شێخ عەتتار (ڕەحمەتی خوای لێ بێت) دەتوانرێت بە جێگرەوەیەکی باش بۆ مەریەمی دایکی عیسی(علی نبینا و علیه الصلاه و السلام) هەژمار بکرێت.

ڕابیعە  بە واتای "چوارەم " دێت و لەبەر ئەوەی چوارەمین کچ بووە که خودای گەوره بە دایک و باوکی بەخشیوە , ناوی "رابیعە"یان پێنا.

دەوترێت ئەو شەوەی  ڕابیعە لەدایک بووە , لە ماڵی باوکیدا تەنانەت قوماشێکیش نەبووە بۆ پێچانی ڕابیعە و دڵۆپێک ڕۆن نەبووە بۆ چەورکردنی ناوکی و هەروەها هیچ چرایەک بو ڕووناکی و بینینی نەبووه.

باوکی چووە ماڵی دراوسێیکان بۆ ئەوەی چرا و جلێکی بۆ بهێنێت بەڵام هەموویان خەوتبوون گەڕایەوە ماڵەوە و خەوی لێکەوت . لە خەودا پێغەمبەری خوا (صلى الله علیه وسلم)ی بینی بە ڕووخسارێکی کراوە پێی فەرموو:

دڵتەنگ مەبە ئەم کچەی تۆ دەبێتە خاتوونێکی بەڕێز کە خوای گەوره له قیامەت شەفاعەتی حەفتا هەزار کەسی ئووممەتەکەم لێ قبووڵ دەکات. پاشان پێغەمبەری خودا (صلى الله علیه وسلم) فەرموویەتی:

بچووه لای ئەمیری بەسرە کە ناوی "عیسایه" قسەی منی بۆ  بگێڕەوە بەو نیشانەیە که هەموو شەوێک سەد جار، و شەوی هەینی چوار سەد جار، سەلەواتم بۆ دەنێری .بەلام شەوی هەینی ڕابردوو، نەزرەکەی لەبیر کرد، بلێ بۆ کەفارەتی ئەو لەبیرکردنە چوارسەد دینارت پێبدات

باوکی ڕابیعە بەیانی لە خەو هەڵسا بە فرمێسکەوە خەونەکەی لەسەر نامەیەک نووسی و چووه لای ئەمیری بەسرە و نامەکەی دا بە کەسێک تا بیگەیەنێتە دەستی .

کاتێک ئەمیری بەسرە نامەکەی خوێندەوە ، بۆ سوپاسکردنی که پێغەمبەری خودا(صلى الله علیه وسلم) یادێکی کردووه فەرمانی دا تا دەهەزار درهەم خێر بدەن بە هەژاران . پاشان چوار سەد دیناری زێڕ و پەیامێکی بۆ باوکی ڕابیعە نارد

دەمەوێت بێیتە کۆشکەکەم تاکو زیارەتت کەم _ نازانم _ _ بەڵام هەرچی بیر دەکەمەوە، دەبینم کە کەسێک بەم پێگە و کەرامەتە کە هەڵگری نامەی پێغەمبەرە (صلى الله علیه وسلم) بێتە کۆشکەکەم، شیاو نییە. _ ئیجازه بده با خۆم بێم و خاکی بەر پێت بکەم بە سورمەی چاوەکانم و قەولی لێسەند کە هەر کاتێک شتێکی پێویست بوو جگە لە خۆی له کەسی تر داوا نەکات.

سەرچاوە: : تذڪرة الاولیاء عطار نیشابوری

#سلام_قولا_من_رب_الرحیم

سوڵتان سەڵاح الدینی ئەیوبی کێ بوو؟

 (سەڵاح الدین ئەبوالموزەفەر یوسفی ئەیوبی) بە نازناوی (الملیک الناسر) (1137 تکریت - 1193 دیمەشق )، کە بە گشتی بە سوڵتان سەڵاح الدینی ئەیوبی ناسراوە

یەکێک بووە لە فەرماندە بەناوبانگەکانی سوپای موسڵمانان لە شەڕەکانی (ناسراو بە جەنگە خاچپەرستەکان) کە سەرکەوتوو بوو لە گرتنی قودس. (بەیْتولْمەقْدیس)

.

یەکەم سوڵتانی میسر و سوریا و دامەزرێنەری دەوڵەتی ئەیوبی بووە . ئەیوبیەکان بنەماڵەیەکی کورد بوون کە لە ساڵانی ١١٧١ تا ١٢٦٠/١٢٥٠ی زایینی حوکمڕانی میسر و سوریا و عێراقیان کردووە. زمانی دایکی کوردی بووه، بەڵام شارەزای زمانی عەرەبی و فارسیش بووه.

.

پێش ئەوەی بگاتە تەختی پاشایەتی لە دیمەشق نازناوی سەڵاح الدینی لێنراوە و دواتر لە میسر نازناوی ئەلملک ناسری لێنراوە. سەڵاحەدین بە یەکێک لە فەرمانڕەوا گەورەکانی ئیسلامی لە نیوەی دووەمی سەدەی شەشەمی کۆچی دادەنرێت، کە دەسەڵات و گرتنەوەی و ڵاته داگیرکراوەکانی ئیسلامی (که له جەنگە خاچپەرستەکان داگیرکرابوون) بریتی بوون لە وڵاتەکانی میسر، سوریا، باکووری عێراق، یەمەن و حیجاز.

.

لە شەڕی حتتیندا(حِطّین) خاچپەرستانی(سه لیبیەکان) شکست پێهێنا و توانی زۆربەی ئەو خاکانە وەربگرێتەوە کە خاچپەرستان زاڵ بوون بەسەریاندا.

.

 ئەم بابەتە بووە هۆی دەستپێکردنی جەنگێکی خاچپەرستی دیکە لە ژێر فەرمانی پاشاکانی فەرەنسا و ئینگلتەرا و ئەڵمانیا. لە جەنگی خاچپەرستی سێیەمدا لەگەڵ ڕیچاردی یەکەم ناسراو به (ریچارد شیردل) پاشای ئینگلتەرا ئاشتی کرد و دواجار دوای شەش ساڵ لە دیمەشق کۆچی دوایی کرد و لە مزگەوتی ئومەوی بە خاک سپێردرا

.

ئەم بابەتە تەنها کورتە باسێک بوو لە ژیانی سوڵتان سەلاحەدین ئەیوبی، لە بابەتەکانی داهاتوودا بە وردی باسی ژیانی ئەم سەرکردە گەورەیەی ئیسلام دەکەم

.

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی‘ سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ بِعَدَدِ کُلِّ دآءٍ وَ دَوآءٍ وَ بارِکْ وَ سَلِّمْ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ کَثیراً کَثیراً

حەزرەتی موعاویە لە ڕوانگەی(تابیعین)

حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت –

لە ڕوانگەی شوێنکەوتووانەوە(تابیعین)

 به شی پینجه م

.

لە ناو سوننەکاندا، حەزرەتی موعاویە(رضی اللە عنە) پێگەی خۆی وەک هاوەڵێکی پێغەمبەر و نووسەری وەحی و نامەنووسی پاراستووە. نازناوی خال المومنین کە بە واتای خاڵی ئیمانداران دێت، کە بەهۆی زەواجی خوشکەکەی لەگەڵ پێغەمبەر پێی دراوە، پێگەی زیاتری بۆ زیاد کرد.

حەزرەتی موعاوییە (رضی اللە عنە) خەزوری پێغەمبەرە صل اللە علیە وسلم یەکێکە لە ٲصحاب، بەس بەبینینی حەزرەت، پلەی لەهەموو چاکانی تابعین و تا کۆتایی ئوممەت بەرزترە،

حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت - بە یەکێک لە هاوەڵانی بەرز و بەنرخی پێغەمبەری پیرۆز (صلی الله علیه وسلم) دەزانن .پێگەیەکی تایبەتی هەیە لە نێو تابعین و تابعی تابعین و سەلەفی سالح و گەورەکانی دین.

لێرەدا ئاماژە بە چەند ڕیوایەتێک لە تابیعینەوە دەکەین سەبارەت بە کەسایەتی و پێگەی حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت

عەلامە ابن کثیر لە البدایه و النهایه دا دەفەرموێت: ڕۆژێک لە تابیعیەکی بەناوبانگ، عەبدوڵڵا کوری موبارەک (ڕەحمەتی خوای لێ بێت) پرسیاریان کرد دەربارەی کەسایەتی حەزرەتی موعاویە (خوای گەورە لێی ڕازی بێت)

لە وەڵامدا وتی: من باسی ئەو کەسە بکەم کە لە پشت پێغەمبەری خودا - صلی الله علیه وسلم- نوێژی کردووە و لە وەڵامی (سمع الله لمن حمده) (ربنا و لاک الحمد)ی وتوه چیم هەیە بیڵێم .

هەروەها ڕۆژێک کەسێک هاتە لای و پرسیاری ئەوەی کرد کە ئایا حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت - باشترە یان عومەر بن عەبدولعەزیز؟

ئیبن موبارەک بە بیستنی ئەم پرسیارە تووڕە دەبێت وده لی: ئایا ئەم دوو کەسە پیکه وه بەراورد دەکەیت؟  (یەک سەحابە لەگەڵ تابیعیەک؟(

سوێند بەخوا ئەو تۆزەی کە لەسەر جەستە و لوتی حەزرەتی موعاویە (خوا لێی ڕازی بێت) نیشتووه که هاوریی پێغەمبەر بوو لە کاتی جیهاد لەگەڵ کافران, شایستەیی زیاتری هەیە لە عومەری کوری عەبدولعەزیز (کە بە دادپەروەری و تەقوای ناسراوە لەنێو تابیعین دا.    البدایه و النهایه / بەرگی هەشتەم  1

خۆشەویستی و سۆزی پێغەمبەری خودا _صل الله علیه وسلم- لەنێو دڵ و دەروونی حەزرەتی موعاویەدا (خوا لێی ڕازی بێت) ڕەگ و ڕیشەی داکوتابوو.

حەزرەتی موعاویە پێش وەفاتی- خوا لێی ڕازی بێت - وەسیەت بۆ کوڕەکەی یەزید دەکات و دوای ئەوە ئەم چیرۆکەی بۆ دەگێرێتەوه

ڕۆژێک پێغەمبەری خودا- صل الله علیه و سلم - نینۆکەکانی دەبڕی و قژی دەبڕییەوە، کە منیش هەڵمگرت و لەگەڵ خۆمدا هێشتمەوە. بۆ ڕۆژێکی وا

ئەی کوڕەکەم! کاتێک دەمرم، دوای شۆردنم، ئەم پارچە قوماشە لە ژێر کفنەکەمدا دابنێ، سەر جەستەم و نینۆک و قژەکە بخەرە ناو دەم و چاو و شوێنی سوجدەمەوە. بەڵکو خودا بە نیعمەتی ئەمانە ڕەحمم پێ بکات خودا لێی خۆشبوو و میهرەبانە.

ئەمەش نیشانەی خۆشەویستی و سۆزێکی چڕ و پڕە بەرامبەر بە پێغەمبەری خودا - درود و سەلامی خودای لەسەر بێت.

اللهم صل علی سیدنا محمد و علی آل سیدنا محمد و علی اهل بیته مادامت السماوات و الارض

حەزرەتی موعاویە لە ڕوانگەی پێغەمبەری خوداوه ﷺ (بەشی دووهەم)

بسمه سبحانه و تعالی و صل الله علی النبی محمد و آله

حەزرەتی موعاویە خوا لێی ڕازی بێت لە ڕوانگەی پێغەمبەری خوداوه ﷺ (بەشی دووهەم)

.

ئیبنُ کەثیر دەفەرموێت:ان معاویه یکتب الوحی لرسول الله -صلی الله علیه وسلم- مع غیره من کتاب الوحی  (1) ; موعاویە لەگەڵ زانایانی تر وەحی بۆ پێغەمبەر نووسیوە .

 (1 ) البدایه و النهایه / ج 8 / ص 122 

.

روی عن علی و جابر ابن عبدالله  (أن رسول الله -صل الله علیه وسلم- استشار جبرئیل (علیه السلام) فی استکتابة معاویة فقال: استکتبه, فإنه أمین) 2

 ( 2 ) البدایه والنهایه / ج 8 / ص 123.

.

فەرموودەیەکی لاواز هەیە که (پێغەمبەری خودا ﷺ، ڕاوێژی بە جبریل(علیه السلام)، سەبارەت بە نووسەر بونی موعاویە کردوه ئه ویش له جوابدا فەرموویەتی:با نووسەر بێت موعاویه جێی متمانەیە).    

.

لەو ماوەیەی کە موعاویە خوا لێی ڕازی بێت لە خزمەت پێغەمبەردا ﷺ بووە، پێغەمبەر ﷺ چەندین جار دوعای بۆ کردوە و ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ خۆشەویستی پێغەمبەر ﷺ بۆ موعاوییە خوا لێی ڕازی بێت

.

زۆربەی مێژوونووسان و زانایانی موحەددیس ئەو فەرموودە بەناوبانگەیان گێڕاوەتەوە کە تێیدا دوعای جۆراوجۆر بۆ موعاویە (خوا لێی ڕازی بێت) کراوە .

.

لێرەدا باس لەوە دەکەین کە هەموو مێژوونووسەکان لەسەری کۆکن :

(صاحب الاستیعاب) ئەم فەرموودەیە لە موعاوییە کوڕی ساڵحەوە دەگێڕێتەوە: سمعت رسول الله -صلی الله علیه وسلم- یقول: (اللهم علم معاویة الکتاب والحساب وقه العذاب) (3) وە لە هەندێک له فەرموودەکاندا، (وأدخله الجنة) یان فەرمووە.

[3] – الاستیعاب / ج 3.

.

هەروەها (ابو سهر ) ئەم فەرموودەیە لە (عمیره مزنی) دەگێڕێتەوە. هەروەها ئیمام ئەحمەد لە (مسند) و ترمذی لە (صحیح)ه کەیدا  و (ابن عساکر) لە (تاریخ دمشق) ئەم فەرموودەیە یان گێڕاوەتەوە.

.

قال مروان الطاهری: ثنا سعید بن عبدالعزیز، حدثنی ربیعه بن یزید ، سمعت عبدالرحمن بن ابی عمیره یقول: سمعت رسول الله -صل الله علیه وسلم- یقول لمعاویه: (اللهم اجعله هادیاً مهدیاً واهده واهد به)( 4)

  4  تاریخ الاسلام / شمس الدین ذهبی / ج 2 / ص 325

(مروان الطاهری) فەرموویەتی: ، (ثنا سعید بن عبدالعزیز) کوتی (ربیعه بن یزید ) بومی باس کردوه که، گوێم لە عبدالرحمن بن ابی عمیره بوو دەیگوت: گوێم لە پێغەمبەری خودا بوو - صل الله علیه وسلم - بۆ موعاویە فەرموویەتی: 

ئەی خوای گەورە  بیکه به ڕێبەر و ڕێنوینی کراو و هیدایەتی بده و بیکه به ڕێ پێشاندەری خەڵک

.

عبدالرئوف اشنویی محمودزاده

له فارسیه وه وەرمگێراوه