کورته باسێکی حەزرەتی #موعاویه

ابن کثیر دەفەرموێت:

حدثنا سلیمان بن عبدالرحمن الدمشقی ثنا یحیی بن حمزه، ثنا ابن ابی مریم ان القاسم بن مغیره ان ابا مریم الازدی اخبره، قال: دخلت علی معاویه. فقال: ما انعمنا بک یا ابا فلان!  فقلت : حدیث سمعته، اخبرک به. سمعت رسول الله -صلی الله علیه وسلم- یقول: ((من ولاه الله شیئاً من أمر المسلمین فاحتجب دون حاجتهم و خلتهم و فقرهم، احتجب الله دون حاجته وخلته و فقره)) فجعل معاویة حین سمع هذا الحدیث رجل علی حوائج الناس(3). البدایه و النهایه / ج 8 / ص 128 / به نقل از ترمذی

.-

ئەم فەرموودەیە دوو شت ڕوون دەکاتەوە:

یەکەم: گوێڕایەڵی تەواو و بێ گومان بۆ پێغەمبەری خودا - صل الله علیه وسلم - لەگەڵ بیستنی فەرمان و فەرموودەکەی.

.

دووەم: بەزەیی هاوەڵانی پێغەمبەری خودا - صل الله علیه وسلم - بەرامبەری و نەترسان لە قبوڵنەکردنی قسەکانی.

.

ئەم هاوەڵە بەنرخە کاتێک پاسەوانەکانی بەردەم ماڵ و شوێنی کارەکەی حەزرەتی موعاویە دەبینێت، یەکسەر دەچێتە لای. حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت - لێی پرسی: چی ڕوویداوه؟ بۆ چی هاتووی؟ (وا به پەلە(

حەزرەتی ئەبی مریەم دەفەرموێت: فەرموودەیەکم لە پێغەمبەری خودا- صل الله علیه وسلم- بیستووە ، کە دەمەوێت بۆتان بخوێنمەوە بۆ ئەوەی زانیاریتان هەبێت. حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت - دەفەرموێت: ئێمە ئامادەین بۆ بیستن و کردار.

.

ئەبی مەریەم دەڵێت: لە پێغەمبەری خودا "صل الله علیه وسلم" بیستوومە کە هەرکاتێک خودا کەسێک دەکاتە شازادە و پاشا و ئەویش بە دانانی پاسەوان و دەروازەوان بەربەست بۆ خەڵک دروست بکات، ، کاتێک ئەم بەندەیە(پاشایە) روو بکاته خودا و کاتی دووعاکردن و داواکردن لە خودا، خوداش هەروەها بەربەست دروست دەکات و دوعاکەی قبوڵ ناکات.

.

بە بیستنی ئەم فەرموودەیە، حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت - یەکسەر کەسێکی دانا کە لە هەموو کاتژمێرێکی شەو و ڕۆژدا ئەگەر کەسێک هات و کاری به من بوو بیهێنە لای من.

لە فارسییەوە وەرمگێڕاوە بۆ زمانی کوردی

وەرگێڕ: عبدالرئوف اشنویی محمودزاده

حەزرەتی موعاویە لە ڕوانگەی(تابیعین)

حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت –

لە ڕوانگەی شوێنکەوتووانەوە(تابیعین)

 به شی پینجه م

.

لە ناو سوننەکاندا، حەزرەتی موعاویە(رضی اللە عنە) پێگەی خۆی وەک هاوەڵێکی پێغەمبەر و نووسەری وەحی و نامەنووسی پاراستووە. نازناوی خال المومنین کە بە واتای خاڵی ئیمانداران دێت، کە بەهۆی زەواجی خوشکەکەی لەگەڵ پێغەمبەر پێی دراوە، پێگەی زیاتری بۆ زیاد کرد.

حەزرەتی موعاوییە (رضی اللە عنە) خەزوری پێغەمبەرە صل اللە علیە وسلم یەکێکە لە ٲصحاب، بەس بەبینینی حەزرەت، پلەی لەهەموو چاکانی تابعین و تا کۆتایی ئوممەت بەرزترە،

حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت - بە یەکێک لە هاوەڵانی بەرز و بەنرخی پێغەمبەری پیرۆز (صلی الله علیه وسلم) دەزانن .پێگەیەکی تایبەتی هەیە لە نێو تابعین و تابعی تابعین و سەلەفی سالح و گەورەکانی دین.

لێرەدا ئاماژە بە چەند ڕیوایەتێک لە تابیعینەوە دەکەین سەبارەت بە کەسایەتی و پێگەی حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت

عەلامە ابن کثیر لە البدایه و النهایه دا دەفەرموێت: ڕۆژێک لە تابیعیەکی بەناوبانگ، عەبدوڵڵا کوری موبارەک (ڕەحمەتی خوای لێ بێت) پرسیاریان کرد دەربارەی کەسایەتی حەزرەتی موعاویە (خوای گەورە لێی ڕازی بێت)

لە وەڵامدا وتی: من باسی ئەو کەسە بکەم کە لە پشت پێغەمبەری خودا - صلی الله علیه وسلم- نوێژی کردووە و لە وەڵامی (سمع الله لمن حمده) (ربنا و لاک الحمد)ی وتوه چیم هەیە بیڵێم .

هەروەها ڕۆژێک کەسێک هاتە لای و پرسیاری ئەوەی کرد کە ئایا حەزرەتی موعاویە - خوا لێی ڕازی بێت - باشترە یان عومەر بن عەبدولعەزیز؟

ئیبن موبارەک بە بیستنی ئەم پرسیارە تووڕە دەبێت وده لی: ئایا ئەم دوو کەسە پیکه وه بەراورد دەکەیت؟  (یەک سەحابە لەگەڵ تابیعیەک؟(

سوێند بەخوا ئەو تۆزەی کە لەسەر جەستە و لوتی حەزرەتی موعاویە (خوا لێی ڕازی بێت) نیشتووه که هاوریی پێغەمبەر بوو لە کاتی جیهاد لەگەڵ کافران, شایستەیی زیاتری هەیە لە عومەری کوری عەبدولعەزیز (کە بە دادپەروەری و تەقوای ناسراوە لەنێو تابیعین دا.    البدایه و النهایه / بەرگی هەشتەم  1

خۆشەویستی و سۆزی پێغەمبەری خودا _صل الله علیه وسلم- لەنێو دڵ و دەروونی حەزرەتی موعاویەدا (خوا لێی ڕازی بێت) ڕەگ و ڕیشەی داکوتابوو.

حەزرەتی موعاویە پێش وەفاتی- خوا لێی ڕازی بێت - وەسیەت بۆ کوڕەکەی یەزید دەکات و دوای ئەوە ئەم چیرۆکەی بۆ دەگێرێتەوه

ڕۆژێک پێغەمبەری خودا- صل الله علیه و سلم - نینۆکەکانی دەبڕی و قژی دەبڕییەوە، کە منیش هەڵمگرت و لەگەڵ خۆمدا هێشتمەوە. بۆ ڕۆژێکی وا

ئەی کوڕەکەم! کاتێک دەمرم، دوای شۆردنم، ئەم پارچە قوماشە لە ژێر کفنەکەمدا دابنێ، سەر جەستەم و نینۆک و قژەکە بخەرە ناو دەم و چاو و شوێنی سوجدەمەوە. بەڵکو خودا بە نیعمەتی ئەمانە ڕەحمم پێ بکات خودا لێی خۆشبوو و میهرەبانە.

ئەمەش نیشانەی خۆشەویستی و سۆزێکی چڕ و پڕە بەرامبەر بە پێغەمبەری خودا - درود و سەلامی خودای لەسەر بێت.

اللهم صل علی سیدنا محمد و علی آل سیدنا محمد و علی اهل بیته مادامت السماوات و الارض

حەزرەتی موعاویە لە ڕوانگەی پێغەمبەری خوداوه ﷺ (بەشی دووهەم)

بسمه سبحانه و تعالی و صل الله علی النبی محمد و آله

حەزرەتی موعاویە خوا لێی ڕازی بێت لە ڕوانگەی پێغەمبەری خوداوه ﷺ (بەشی دووهەم)

.

ئیبنُ کەثیر دەفەرموێت:ان معاویه یکتب الوحی لرسول الله -صلی الله علیه وسلم- مع غیره من کتاب الوحی  (1) ; موعاویە لەگەڵ زانایانی تر وەحی بۆ پێغەمبەر نووسیوە .

 (1 ) البدایه و النهایه / ج 8 / ص 122 

.

روی عن علی و جابر ابن عبدالله  (أن رسول الله -صل الله علیه وسلم- استشار جبرئیل (علیه السلام) فی استکتابة معاویة فقال: استکتبه, فإنه أمین) 2

 ( 2 ) البدایه والنهایه / ج 8 / ص 123.

.

فەرموودەیەکی لاواز هەیە که (پێغەمبەری خودا ﷺ، ڕاوێژی بە جبریل(علیه السلام)، سەبارەت بە نووسەر بونی موعاویە کردوه ئه ویش له جوابدا فەرموویەتی:با نووسەر بێت موعاویه جێی متمانەیە).    

.

لەو ماوەیەی کە موعاویە خوا لێی ڕازی بێت لە خزمەت پێغەمبەردا ﷺ بووە، پێغەمبەر ﷺ چەندین جار دوعای بۆ کردوە و ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ خۆشەویستی پێغەمبەر ﷺ بۆ موعاوییە خوا لێی ڕازی بێت

.

زۆربەی مێژوونووسان و زانایانی موحەددیس ئەو فەرموودە بەناوبانگەیان گێڕاوەتەوە کە تێیدا دوعای جۆراوجۆر بۆ موعاویە (خوا لێی ڕازی بێت) کراوە .

.

لێرەدا باس لەوە دەکەین کە هەموو مێژوونووسەکان لەسەری کۆکن :

(صاحب الاستیعاب) ئەم فەرموودەیە لە موعاوییە کوڕی ساڵحەوە دەگێڕێتەوە: سمعت رسول الله -صلی الله علیه وسلم- یقول: (اللهم علم معاویة الکتاب والحساب وقه العذاب) (3) وە لە هەندێک له فەرموودەکاندا، (وأدخله الجنة) یان فەرمووە.

[3] – الاستیعاب / ج 3.

.

هەروەها (ابو سهر ) ئەم فەرموودەیە لە (عمیره مزنی) دەگێڕێتەوە. هەروەها ئیمام ئەحمەد لە (مسند) و ترمذی لە (صحیح)ه کەیدا  و (ابن عساکر) لە (تاریخ دمشق) ئەم فەرموودەیە یان گێڕاوەتەوە.

.

قال مروان الطاهری: ثنا سعید بن عبدالعزیز، حدثنی ربیعه بن یزید ، سمعت عبدالرحمن بن ابی عمیره یقول: سمعت رسول الله -صل الله علیه وسلم- یقول لمعاویه: (اللهم اجعله هادیاً مهدیاً واهده واهد به)( 4)

  4  تاریخ الاسلام / شمس الدین ذهبی / ج 2 / ص 325

(مروان الطاهری) فەرموویەتی: ، (ثنا سعید بن عبدالعزیز) کوتی (ربیعه بن یزید ) بومی باس کردوه که، گوێم لە عبدالرحمن بن ابی عمیره بوو دەیگوت: گوێم لە پێغەمبەری خودا بوو - صل الله علیه وسلم - بۆ موعاویە فەرموویەتی: 

ئەی خوای گەورە  بیکه به ڕێبەر و ڕێنوینی کراو و هیدایەتی بده و بیکه به ڕێ پێشاندەری خەڵک

.

عبدالرئوف اشنویی محمودزاده

له فارسیه وه وەرمگێراوه

حەزرەتی موعاویە خوا لێی ڕازی بێت لە ڕوانگەی پێغەمبەری خوداوه ﷺ (بەشی یەکەم)

بسمه سبحانه و تعالی و صل الله علی النبی محمد و آله

حەزرەتی موعاویە خوا لێی ڕازی بێت لە ڕوانگەی پێغەمبەری خوداوه ﷺ (بەشی یەکەم)

.

ئاگام لێبوو هندێک له دوستانی گروپ لەسەر حەق بوون یان ناحەق بوونی حەزرەتی موعاویه (خوا لێی ڕازی بێت) شەڕیان بوو و جنێویان پێک دەدا منیش بڕیارم دا ئەم بابەته  پێشکەش به دوستانی بەریز و ئازیزم بکەم.

. 

داوا له دوستان و بەرێزانی (گەنج) دەکەم لەسەر ئەم بابەتە موجادەله و مشتوومڕ نەکەن زورێک له دوستانی بەڕێز باسی حەزرەتی موعاویەیان له سەرچاوەی باوەڕپێکراو نەبیستوه یان نەیانخوێندۆتەوە.

.

 من وەک مسولمانێک لەسەر عەقیدەی چوار ئیمامی ئەهلی سوننه و جەماعه و ئەوانەی پاش ئەوان هاتوون و زانستی ئەم ئیمامانەیان پەرە پیداوه ئەم بابەتانه دەنووسم و بلاو دەکەمەوە

.

 دیسان داواکارم له دۆستانی (گەنج) موجادەلە مەکەن هەرکەس بێ ئهدەبی بکات بلوکی دەکەم. لەوانەیە ئەم باسه 20 لاپەرە یان زیاتر بێت.

.

الحمدلله ئەو هەمو مامۆستا بەڕێزه له گروپهکەمان دا هەیە ئەگەر هەلەم کرد پێم را بگهیەنن مەمنوونیان دەبم

 .

پێشدا بەیەک فەرمووده دەست پێ دەکەین

بەڵگەی بەهەشتی بوونی (امیرالمومنین) موعاویە(خوا لێی ڕازی بێت)  لە زمانی مبارەکی پێغەمبەری ئیسلام ﷺ که فەرموویەتی:

یەکەم سوپای ئیسلام کە شەڕی دەریایی دەستپێکرد؛ بەهەشت لەسەر خۆی واجب دەکات؛ (صحیح بخاری).

.

وە یەکەم کەسایەتی لە ئیسلامدا حەزرەتی موعاویە بوو کە دەست پێشخەری کرد و بە پێی پێش بینی رسول الله ﷺ ؛ شەڕی دەریایی دەستپێکرد.

.

لەم بارەیه دا فەرمووده زورن خۆڕاگر بن

حەزرەتی موعاویە (خوا لێی ڕازی بێت) دوای ڕاگەیاندنی ئیسلامەکەی لە ڕۆژی فەتح کردنی مەککەدا ، بوو بە یەکێک لە دۆستانی نزیک و هاودەمی پێغەمبەر ﷺ تا ئەو ڕادەیەی کە (یەکێک لە نووسەرانی وەحیی ئیلاهی بوو) ، ئەمەش گەورەترین شەرەف و کەرامەتە، که بەهۆیەوە کاتێکی زۆری لە کۆمەڵگەی پێغەمبەری خودادا ﷺ بەسەر دەبات.

.

دەگێرنەوە کە ئەبوسوفیان(خوا لێی ڕازی بێت) دوای ئەوەی مسوڵمان بوو، بەهۆی سۆز و خۆشەویستی بۆ پێغەمبەر ﷺ  ڕۆژێک لەبەردەم پێغەمبەری خودا ﷺ دەرکەوت و وتی: ئەی پێغەمبەری خودا ﷺ پێش ئەوەی موسڵمان بم، لەشکرم لەدژی موسڵمانان ئامادە دەکرد و لەگەڵ موسڵمانان شەڕەم دەکرد و شمشێرم لەدژی تۆ دەکێشا

.

ئێستا فەرمانم پێ بکە تاکو  قەرەبووی ڕابردوو بکەمەوە. پێغەمبەری خودا ﷺ وەڵامی دایەوە: بەڵێ؛ پاشان ئەبو سوفیان(خوا لێی ڕازی بێت)  وتی: ئەی پێغەمبەری خودا ﷺ موعاوییە قبوڵ بکە.. کە خزمەتت بکات و لە کاری نووسینی نامەدا بەکاری بهێنه.

 .

پێغەمبەری خودا - ﷺ - دیسان فەرمووی: بەڵێ؛ دوای ئەوە ئەبو سوفیان بەهۆی ئەو حەزە بەهێزە و خۆشەویستی و گرنگیدان به پێغەمبەری خودا - ﷺ - وتی: ئەی پێغەمبەری خودا - ﷺ - من دەمەوێت لەگەڵ کچە بچووکەکەشم هاوسەرگیری بکەیت

.

 پێغەمبەری خوا - ﷺ - وەڵامێکی نەرێنی بۆ داواکاری سێیەم دایەوە. چونکە لەو کاتەدا لەگەڵ کچەکەی تری ئەبو سوفیان بەناوی (ئوم حەبیبە) هاوسەرگیری کردبوو فەرمووی: دروست نییە بۆ من، لەگەڵ دوو خوشک لە یەک کاتدا لە هاوسەرگیریدا بم.

.

دوای ئەوە موعاویە- خودا لێی ڕازی بێت-بەردەوام لە خزمەت پێغەمبەری خودادا بووﷺ و دوای (زەیدی کوری ثابت) لە نزیکترین نووسەران لە پێغەمبەری خودا ﷺ دادەنرا -  

.

لەم حاڵەتەدا هیچ ناکۆکییەک نییە کە موعاوییە - خوا لێی ڕازی بێت - یەکێک بووە لە نووسەرانی وەحی و هەموو مێژوو نووسەکان ئەمەیان گێڕاوەتەوە

مترجم: عبدالرئوف اشنویی محمودزاده

له فارسیەوه وەرمگێراوه.