پرسیارەکانی زانایەکی جولەکە لە رسول الله صل الله علیه وسلم
ثوبان خوا لێی ڕازی بێت دەفەرموێت: یەکێک لە زانایانی جولەکە هاتە لای پێغەمبەری خودا سەلامی خوای لەسەر بێت و فەرمووی: سەلامت لی بێت ئەی محمد. منیش هێندە بە توندی پاڵم پێوەنا بۆ دواوە کە ویستی بکەوێتە سەر زەوی. ئه‌و ووتی:
.
بۆچی ڕەتم دەکەیتەوە؟ وتم: بۆ ناڵێی: ئەی پێغەمبەری خوا؟ یەهوودی وتی: ئێمە بە هەمان ناو بانگی دەکەین کە بنەماڵەکەی پێیان ناوە. پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم فەرمووی: ئەو ناوەی بنەماڵەکەم بۆیان داوم محمدە. زانای جولەکە وتی: هاتووم چەند پرسیارێکتان لێ بکەم.
.
پێغەمبەری خوا صل الله علیه وسلم فەرمووی: ئەگەر قسە بکەم سودی بۆت دەبێت؟ وتی: هەوڵ دەدەم بە باشی گوێ بگرم. پێغەمبەری خودا صل الله علیه وسلم بە دارێکەوە لە زەویدا دا و وتی: بپرسە، پیاوە جولەکەکە وتی: ڕۆژێک کە زەوی و ئاسمانەکان دەگۆڕدرێن، خەڵک لە کوێ دەبن؟ پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم فەرمووی: ئەوان لە تاریکیدا دەبن، لە سەرووی پردی سیراتەوە.
.
پرسیاری کرد: یەکەم کەس کێن کە پردی سیرات دەبڕن؟ پێغەمبەری خوا صل الله علیه وسلم فەرموێ: هەژارەکانی موهاجیر
پیاوە جولەکەکە وتی: کاتێک دەچنە بەهەشت، چ دیارییەکیان پێدەدرێت؟ وتیان: پەیوەندی جگەری ماسی. کابرا جولەکە وتی: دوای ئەوە نانی نیوەڕۆیان چی دەبێت؟ گوتیان مانگای بەهەشت کە بەدەوریدا دەلەوەڕێت بۆیان سەردەبڕدرێت.
.
پیاوە جولەکەکە پرسی: دوای ئەوە ئاو لە کوێوە دەخۆنەوە؟ وتیان: لە کانییەکەوە بە ناوی سەلسەبیل. پیاوە جولەکەکە وتی: تۆ ڕاستی دەڵێیت؛ هەروەها هاتووم پرسیارت لێ بکەم دەربارەی شتێک کە تەنها پێغەمبەر یان یەک دوو کەس لەسەر زەوی دەیزانن.
.
پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم فەرمووی: ئەگەر قسە بکەم سودی بۆ ت دەبێت؟ وتی: هەوڵ دەدەم بە باشی گوێ بگرم. بەڵێ من هاتوومە پرسیار لەبارەی چونیەتی بوونی کچ یان کوڕ بکەم
ڕەسوڵڵا صل الله علیه وسلم دفەرمووی: مەنی پیاو سپییە، و مەنی ئافرەتیش زەردە. کاتێک پێکەوە کۆدەبنەوە و سپێرمەکەی پیاوەکە بەسەر سپێرمەکەی ژنەکەدا زاڵ دەبێت، بە ئیزنی خودا کوڕێکیان دەبێت.
وە ئەگەر سپێرمەکەی ژنەکە بەسەر سپێرمەکەی پیاوەکەدا زاڵ بوو، ئەوا بە ئیزنی خودا کچێکیان دەبێت. کابرای جولەکە وتی: ڕاست دەکەیت؛ بەڕاستی تۆ پێغەمبەریت. پاشان هەستا و ڕۆیشت.
پێغەمبەری خودا صل الله علیه وسلم فەرمووی: هیچ زانیارییەکم نەبوو لەسەر هیچ کام لەو پرسیارانەی کە ئەم پیاوە لێی کردم تا خوای گەورە وەڵامەکانیانی پێدامەوە.
سەرچاوەکان:
· مــسلم 315
· ابــن خزیمه 232
· مــسند بزار 4168
· مــصنف عبدالرزاق 20884
· ســنن الڪبری البیهقی 745
· ســنن الڪبری النسائی 9222
· مــعجم الڪبیر الطبرانی 1414
· مــعجم الاوسط الطبرانی 470
· مــستدرڪ الصحیحین حاڪم 6093
· کەناڵی مامۆستا عەبدولحەمید مۆمەنی
· لە فارسییەوە وەرمگێڕاوە بۆ کوردی
ئیمام زین العابدین ___ علیه السلام
لەگەڵ خەڵکدا ئەوەندە بە بەزەیی بووە کە یەکێک بەخراپە باسی بکردایە .
دەیفەرموو :- ئەی خوای گەورە ئەگەر ئەو کابرایە ڕاست دەکات و من ئەوەندە خراپم لێم خۆش ببە ، ئەگەر درۆش دەکات خوایە لێی خۆش ببیت .
ڕۆژێک ئامۆژگاری بۆ خەڵک دەکرد لە فەرمایشتەکەی دا فەرمووی :- بەڕاستی مردن و نەمانی دۆست و برادەران زۆر مرۆڤ دڵ تەنگ دەکات و خەڵک وەک غەریبانی لێ یەت بەڵام دەبێت مرۆڤ دڵی بەوە خۆش بێت کە ئەو خزم و دۆست و کەس وکارە با گوناهباریش بووبن ئەگەر تۆبەیان کردبێت [ ان شاء اللَّه ] خوای گەورە لێ یان خۆش بووە .
چونکە پێغەمبەر ( ﷺِ ) فەرموویەتی :- خوای گەورە بەندەی گوناه کاری پەشیمانی خۆش دوێت .
خەڵکەکە بەو فەرمایشتە زۆر دڵ خۆش بوون .
لە فەرمایشتەکانی ترا فەرموویەتی :- مرۆڤ لەکاتی توڕە بوون و ڕق هەڵستاندا لە هەموو کاتێک لە تووڕەیی خوا نزیکترە چونکە لەوانەیە بەهۆی ئەو تووڕە بوونەوە توشی گوناه و تاوانێکی گەورە ببێت و خودا تووڕەبونی لێ بگرێت .
جارێکی تر فەرموویەتی :- ئەو کەسەی تا دوێنێ لە ژیادا بووە چەند ڕۆژی تر دەمرێت و بۆگەن دەکات خۆی بەزل دەگرێ و خۆبەزلزانە بە سەر خڵکەوە و شەرم ناکات !
هەروەها فەرمووی :- ئەو کەسەشم زۆر لا سەیرە کە ئەو هەموو دروستکراوە دەبینێت کە خودا درووستی کردووە و خودا نا ناسێت دووبارە فەرمووی :- زۆرم لاسەیرە کەسێک باوەڕی بە دواڕۆژ و زیندووبوونەوە نەبێت و بشزانێت کە خواوەندی گەورە ئەو خەڵکەی لە سەرتاوە لە نە بوونەوە درووست کردووە .
هەروەها فەرموویەتی :- دونیا ( دارُ الفانی ) ه وە قیامەت ( دارُ البقا ) یە کەچی زۆر کەس ئەوەش دەزانێت و هەوڵ بۆ ( دارُ الفنا ) دەدات و ( دارُ البقا ) لەبیری خۆی دەباتەوە .
ڕۆژێک ئامۆژگاری ___ ئیمام محمد باقری___ کوڕی دەکرد .
فەرمووی : ئەی کوڕی خۆشەویستم تکات لێ دەکەم هاوڕێیەتی چوارکەس مەکە
یەکەم ___ هەرگیز هاوڕێیەتی پیاوی دووڕو مەکە چونکە بە پاروە نانێک دەتفڕۆشێت .
دووەم ___ هەرگیز هاوڕێیەتی ئینسانی چروک مەکە چونکە لەو شتە بێ بەشت دەکات کە تۆ زۆر پێویستت پێی بێت .
سێ یەم ___ هەرگیز هاوڕێیەتی پیاوی درۆزن مەکە چونکە نزیکت لێ دوور دەخاتەوە و دوورت لێ نزیک دەکاتەوە و بە هەڵەتدا دەبات .
چوارەم __ هەرگیز هاوڕێیەتی ئەو کەسانە مەکە کە هەرگیز پەیوەندی خزمایەتی بەجێ ناهێنن تەرکی پەیوەندی خزمایەتی دەکەن ، چونکە ئەو جۆرە کەسانە بە سێ ئایەتی قورئان بەر نەعلەتی خوا کەوتوون .
مەلا حەسەنی دزڵی
زور خوش و کاریگەره _ تکایه بیخویننەوه
● کەسایەتیی ناودار و خواناس و شاعیر مەلا حەسەنی دزڵی ماوەیەک لە وڵاتی میسر لە زانکۆی ئەزهەر مامۆسا دەبێ و دواتر دەگەڕێتەوە بۆ کوردستان و لە گوندی دزڵی نیشتەجێ دەبێ.
.
لەم کاتەدا کە دەگەڕێتەوە تووشی هەژاری و نەدارییەکی زۆر دەبێتەوە. هەر لەم کاتەدا حاکمی هەڵەبجە کە کەسێکی ئینگلیسی دەبێ دەنێرێ بەدوایدا تا بیکا بە سەرنووسەری تایبەتی خۆی و وانەبێژ و قازیی مەحکەمەی هەڵبجە؛
.
بەڵام کاتێ دەگاتە هەڵەبجە، ئەبینێ کە کابرا سەگێکی لە باوشدایە و قسە لەگەڵ مەلا حەسەندا دەکات. مەلا حەسەنی دزڵیش ئەمەی پێ ناخۆش دەبێت و هەموو ئەو پۆستان ڕەد دەکاتەوە و بەم شیعرە وڵامی دەداتەوە:
.
سەر وەک مەسینە سەگ لەسەر سینە
"الخبیثاتُ لِلخبیثین"ـە
.
ئاخر کام ئینسان دەسەبرای سەگە
ڕەفێقی تانجیم پێ ناشیرینە
.
هەر کەسێ سەگی کرد بە هاوخوانی
ئەوە نۆکەری ئینگلیسینە
.
قودرەت و سەروەت جاھ و جەلالات
پێشکەش بەوانەی پێیان شیرینە
.
سەد تف و لەحنەت لە قوربان قوربان
لە ئاغا فەرمووی یەکجارم قینە
.
خۆم زەلیل ناکەم بۆ فلس و دینار
ئەویش لە سایەی عیززەتی دینە
.
پێم خۆشە نانی جۆڕەشی عەباڵ
دۆینەی خەجیجە و فاتە و جەمینە
.
کاڵا و کڵاشی ساختەی هەورامان
نایدەم بە قۆنرەی چەرمی مەکینە
.
ئیسلام و عیززەت عیلم و کەرامەت
کورد و شەرافەت ڕەسمی دێرینە
.
هەیهوو چەن دوورین من و نۆکەری
ئەمەش هەر جۆرێ کاسەلێسینە
.
سەلام سەییدی ویرمەنە دینار
خوویەکی پیس و زۆر ناشیرینە
.
ناکەومە پینەی درۆی ئاغایان
کەوش و کراسی خۆم ئەکەم پینە
.
ئاخر من قورئان وا لەسەر سینەم
"الطّیِّباتُ للطّیّبین"ـە
.
من هەڵۆی لووتکەی بەرزی داڵانیم
هەرگیز وەک قاڵاو ناکەومە چینە
.
«حەسەن» بۆ مەقام نۆکەری ناکا
سەد جار ڕیامە ئەو جۆرە ژینە
.